Links & Literatuur Contact Zoek Home

spacer
Jezusoogkens / Jezukesbloem / Hemelsbloem / Onze-Lieve-Vrouwe-Blommekens
Volksnamen van onze planten

Er bestaat een fascinerende wereld van planten, die in verband staan met heksen en heiligen, Maria en Jezus (o.a. het Lijdensverhaal), duivels en pastoors met rookpannen. Verhalen over geloof, bijgeloof en de praktijk van de middeleeuwse geneeskunst.
Afgezien van hun nuttige gaven hebben planten altijd tot de verbeelding van mensen gesproken.
Papekralen
Papekralen

Soms door de kleur, geur, of vorm van bloem of blad of een geheimzinnig geritsel in de wind. Dit werd tot uitdrukking gebracht in een grappige naam of legende. Zo ontstonden volksnamen als: papekralen, hallelujakruid, heregodsnageltjes, februarigekje, en naakt begijntje voor resp. blauwe druifjes, klaverzuring, sedum acre, sneeuwklokje en herfsttijloos!
Toen het Christendom zijn intrede deed, werden veel heidense gebruiken overgenomen, maar gekerstend. Ook Heidense plantnamen werden vervangen door Christelijke.
Al in de vroegste kerken kwamen op de feestdagen de gelovigen met bloemen, die ze als offeranden legden op de graven van de martelaren. Dit heidense gebruik werd sterk afgekeurd door de kerkvaders, maar desondanks werd het snel een algemeen gebruik. Onder invloed van het mysticisme in de middeleeuwen met de grote Heiligenverering kreeg al gauw iedere min of meer populaire Heilige zijn eigen symbolische bloem. De populairste Heiligen in de Lage Landen waren St. Jan en St. Pieter, die bij het Laatste Oordeel naast Maria als middelaar optraden. De planten die hun toegekend waren, vielen op door hun felle kleuren of ze bezaten grote krachten.
In het boek Plantenkultus (auteur: Is.Teirlinck) dat voor het merendeel gaat over de planten met betrekking tot het Christendom, verdeelt de schrijver de “Christelijke flora” in acht groepen: planten, gewijd aan God, Christus en de Drievuldigheid (dit is één groep), Maria, Heiligen, Engelen, Bedienaars van het geloof, Heilige plaatsen, kerken en kloosters, planten verbonden met Heilige zaken, feestdagen en Vervloekte planten.
De namen van de diverse planten duiden op voedsel, kleding, huisraad, lichaamsdelen of eigenschappen van een heilige, Maria etc.
Alleen al deze indeling die de omvang en het belang van de materie in het licht van wetenschappelijk, volkskundig onderzoek laat zien, is geweldig interessant!

Bronnen:    
  Woordenboek der Nederlandsche volksnamen van planten H. Heukels
  Planten en hun naam, een botanische lexicon voor de Lage Landen H. Kleijn
  Plantenkultus Is. Teirlinck
  DeVolksnamen van onze planten Dr H. Uittien

De indeling:

 
   

A - Godsplanten:

 
   
Onze-Lieve-Heerenageltjes Muurpeper (sedum acre L.)
Heeregodssoepken Klaverzuring (Oxalis acetosella L.)
Heeregodsblad Stinkende gouwe ( Chelidonium majus L.)
Heeregodshemdje Akkerwinde (convolvulus arvensis L.)
Godsgenade Genadekruid (Gratiola officinalis L.)
Robertskruid (Geranium robertianum L.)
En alle andere geraniumsoorten
Glidkruid (Scutellaria galericulata L.)
Stinkende gouwe (Chelidonium majus L.)

Godsgenade
GODS GENADEKRUID
Godsgenade, Godsgratie, Godshulp of Godsgaaf is de naam van verschillende zeer geneeskrachtige planten:
Gratiola officinalis, geranium robertianum, helianthemum chamaecistus, bupleurum, chelidonium, vincetoxicum, marrubium vulgare, brunella vulgaris en scutellaria (= glidkruid). De laatste staat op deze foto afgebeeld. In de zomer kunt U hem vinden aan de slootkant bij de Rijksstraatweg, komend van het Raadhuis in de Paauw.
 

B - Christusplanten of Lieven-Heerekruiden:

   
Diézekesoogkens Vergeet-mij-nietjes (Myosotis Dill.)
Jesukensbloem Vergeet-mij-nietjes (Myosotis Dill.)
Christusoog Prikneus (lychnis coronaria)

Christusoog
   
Christwortel het zwarte nieskruid (Helleborus niger L.)
Herb of the Cross IJzerhart (Verbena officinals L.)
Ons Heerenhemdeke de zuiverwitte winde (Convolvulus sepium L.)
Jezusgras Perzikkruid (Polygonum persicaria L.)
Lieveheershandjes kamperfoelie (Lonicera L.)
Engelenplanten:  
Engelwortel Angelica sylvestris L.
Engeltjeseten Witte dovenetel (Lamium Tourn.)
Engelzoet Eikvaren (Polypodium vulgare L.)
   

C - Maria planten:

 
   
Mariahartjes, -tranen Dicentra spectabilis

Mariahartjes
   
Maria’s Gouden Oorbellekens Gele Helmbloem (Corydalis lutea L.)
Mariaswaterpotje Campanula persicifolia L.
Mariasnaaldeblommeken Geranium-soorten
Maagdepalm Vinca major L.
Mariënbloempje Madeliefje
Marygold Goudsbloem (Calendula officinalis L.)
Onzer –Vrouwenspeen Longkruid (Pulmonaria officinalis L.)
Sanctae Mariae lac ,,
O.Lieve-Vrouwenoogen Vergeet-mij-niet (Myosotis)
en Yeux de la Vierge (Fr)  
Onzer Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris L.)

Onzer Vrouwenmantel
   
Onzer Vrouwenhandschoen Akelei (Aquilegia vulgaris L.)
Our Lady’s thimble Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea L.)
Onzer-Vrouwen hemdeke Haagwinde (concolvulus sepium L.)
Onzer-Vrouwennachtkap (Our Lady’s nightcap) ,, ,,
O.Lieve-Vrouwe-glazeken, Moedergodsglazeken Akkerwinde
Onzer-Vrouwe-Bedstroo Galium verum L. en Asperula odorata L.
Onzer-Vrouwevingerhoed (Our Lady’s Thimble) De blauwe boshyacinth
Onzer-Vrouwendistel Mariadistel (Silybum Marianum L.)
   
Veel geneeskrachtige, geurige en laag bij de grond groeiende bloemen zijn Maria-bloemen: viooltje, lelietje-der-dalen, madeliefje, lavendel, kamille, aardbei
   

D - Heiligenbloemen:

 
   
St.-Jansbloemen: zijn naam dragend St-Janskruid (Hypericum perforatum L.)

St. Janskruid
   
Bloemen, gewijd aan St-Jan Scharlei (Salvia sclarea L.)
IJzerhard (Verbena officinalis L.)
St-Janskeers Kattestaart (Lythrum salicaria L.)
St-Janskaars Toorts (Verbascum thapsus L.)
St-Janswortel Gewone bijvoet (Artemisia vulgaris L.)

St.-Pietersbloemen:
 
St-Pieterskruid of St-Pieterssleutel Sleutelbloem (Primula elatior L.)
St.Pietersbaard Wilde bosrank ( clematis vitalba)
St-Pieterspluimke Koekoeksbloem (Lychnis flos cuculli L.)
Petrussen Vlambloem (Phlox paniculata L.)
St-Pietersstruik Sneeuwbes (symphoricarpus racemosa Mich)
St-Antheunisblomme Sneeuwklokje
Jacobsladder
Jacobsladder Polemonium coeruleum L.
S.Catharina Herba Balsemien
Cathrienewiel Koekoeksbloem(Lychnis flos cuculli L.)
Christoffelkruid Actaea spicata L.
Christophskruid ,,
St Christoffelkruid ,,
St-Jozefskruid, Timmermanskruid,Herbe du StJoseph Duizendblad (Achillaea millefolium L.)
St-Jozefsstaf Oleander (Nerium oleander L.)
St.Josephsstab (Ulm) (Narcissus pseudo-narcissus L.)
St- Joriskruid of S.Georgii herba Valeriaan (Valeriana officinalis L.)
Zevenblad, gewijd aan St. Gerardus  
   

E - Planten van de “ bedienaars van het geloof”:

   
Papencruyt, papenblad, monnikskap, papenstoelen Paardenbloem (Taraxacum officinale Web.)
Paternosters(bollen)kruid Kaasjeskruid (Malva L.)
Papenpint, papenkullekens, papenteers Gevlekte aronskelk (Arum maculatum L.)
Pastoorskinderkens Aronskelk (Arum L.)
Papenkraaltjes Blauwe druifjes (Muscari)
Kardinaalshoed,-muts, papenhoed, papenkullen Euonymus L.
Karthuizerbloem Karthuizer anjer (Dianthus carthusianorumL.)
Naakte Begijnen Herfsttijloos (Colchicum autumnale L.)
Martelaren van Gorcum ,, ,,
Dominee-op-de-preekstoel Aronskelkachtige
Monnikskap Aconitum napellus L.

Monnikskap

F - Heilige feestdagen:

   
Paaschlelie Narcis
Hallelujakruid (Pasen) Klaverzuring (Oxalis L.)
Kerstroos Helleborus L.
Pinksterbloem Cardamine pratensis L.

Hallelujakruid
Paaschlelie
Pinksterbloem
   
Print Print

Fonds Kerktuin NPB Wassenaar