Volksnamen van onze planten

Er bestaat een fascinerende wereld van planten, die in verband staan met heksen en heiligen, Maria en Jezus (o.a. het Lijdensverhaal), duivels en pastoors met rookpannen. Verhalen over geloof, bijgeloof en de praktijk van de middeleeuwse geneeskunst.
Afgezien van hun nuttige gaven hebben planten altijd tot de verbeelding van mensen gesproken.

Papekralen
Soms door de kleur, geur, of vorm van bloem of blad of een geheimzinnig geritsel in de wind. Dit werd tot uitdrukking gebracht in een grappige naam of legende. Zo ontstonden volksnamen als: papekralen, hallelujakruid, heregodsnageltjes, februarigekje, en naakt begijntje voor resp. blauwe druifjes, klaverzuring, sedum acre, sneeuwklokje en herfsttijloos!
Toen het Christendom zijn intrede deed, werden veel heidense gebruiken overgenomen, maar gekerstend. Ook Heidense plantnamen werden vervangen door Christelijke.
Al in de vroegste kerken kwamen op de feestdagen de gelovigen met bloemen, die ze als offeranden legden op de graven van de martelaren. Dit heidense gebruik werd sterk afgekeurd door de kerkvaders, maar desondanks werd het snel een algemeen gebruik. Onder invloed van het mysticisme in de middeleeuwen met de grote Heiligenverering kreeg al gauw iedere min of meer populaire Heilige zijn eigen symbolische bloem. De populairste Heiligen in de Lage Landen waren St. Jan en St. Pieter, die bij het Laatste Oordeel naast Maria als middelaar optraden. De planten die hun toegekend waren, vielen op door hun felle kleuren of ze bezaten grote krachten.
In het boek Plantenkultus (auteur: Is.Teirlinck) dat voor het merendeel gaat over de planten met betrekking tot het Christendom, verdeelt de schrijver de “Christelijke flora” in acht groepen: planten, gewijd aan God, Christus en de Drievuldigheid (dit is één groep), Maria, Heiligen, Engelen, Bedienaars van het geloof, Heilige plaatsen, kerken en kloosters, planten verbonden met Heilige zaken, feestdagen en Vervloekte planten.
De namen van de diverse planten duiden op voedsel, kleding, huisraad, lichaamsdelen of eigenschappen van een heilige, Maria etc.
Alleen al deze indeling die de omvang en het belang van de materie in het licht van wetenschappelijk, volkskundig onderzoek laat zien, is geweldig interessant!

Bronnen:
	Woordenboek der Nederlandsche volksnamen van planten	H. Heukels
	Planten en hun naam, een botanische lexicon voor de Lage Landen	H. Kleijn
	Plantenkultus	Is. Teirlinck
	DeVolksnamen van onze planten	Dr H. Uittien

De indeling:
A - Godsplanten:
Onze-Lieve-Heerenageltjes		Muurpeper (sedum acre L.)
Heeregodssoepken		Klaverzuring (Oxalis acetosella L.)
Heeregodsblad		Stinkende gouwe ( Chelidonium majus L.)
Heeregodshemdje		Akkerwinde (convolvulus arvensis L.)
Godsgenade		Genadekruid (Gratiola officinalis L.) Robertskruid (Geranium robertianum L.) En alle andere geraniumsoorten Glidkruid (Scutellaria galericulata L.) Stinkende gouwe (Chelidonium majus L.)
GODS GENADEKRUID Godsgenade, Godsgratie, Godshulp of Godsgaaf is de naam van verschillende zeer geneeskrachtige planten: Gratiola officinalis, geranium robertianum, helianthemum chamaecistus, bupleurum, chelidonium, vincetoxicum, marrubium vulgare, brunella vulgaris en scutellaria (= glidkruid). De laatste staat op deze foto afgebeeld. In de zomer kunt U hem vinden aan de slootkant bij de Rijksstraatweg, komend van het Raadhuis in de Paauw.
B - Christusplanten of Lieven-Heerekruiden:
Diézekesoogkens		Vergeet-mij-nietjes (Myosotis Dill.)
Jesukensbloem		Vergeet-mij-nietjes (Myosotis Dill.)
Christusoog		Prikneus (lychnis coronaria)
Christwortel		het zwarte nieskruid (Helleborus niger L.)
Herb of the Cross		IJzerhart (Verbena officinals L.)
Ons Heerenhemdeke		de zuiverwitte winde (Convolvulus sepium L.)
Jezusgras		Perzikkruid (Polygonum persicaria L.)
Lieveheershandjes		kamperfoelie (Lonicera L.)
Engelenplanten:
Engelwortel		Angelica sylvestris L.
Engeltjeseten		Witte dovenetel (Lamium Tourn.)
Engelzoet		Eikvaren (Polypodium vulgare L.)
C - Maria planten:
Mariahartjes, -tranen		Dicentra spectabilis
Maria’s Gouden Oorbellekens		Gele Helmbloem (Corydalis lutea L.)
Mariaswaterpotje		Campanula persicifolia L.
Mariasnaaldeblommeken		Geranium-soorten
Maagdepalm		Vinca major L.
Mariënbloempje		Madeliefje
Marygold		Goudsbloem (Calendula officinalis L.)
Onzer –Vrouwenspeen		Longkruid (Pulmonaria officinalis L.)
Sanctae Mariae lac		,,
O.Lieve-Vrouwenoogen		Vergeet-mij-niet (Myosotis)
en Yeux de la Vierge (Fr)
Onzer Vrouwenmantel		(Alchemilla vulgaris L.)
Onzer Vrouwenhandschoen		Akelei (Aquilegia vulgaris L.)
Our Lady’s thimble		Vingerhoedskruid (Digitalis purpurea L.)
Onzer-Vrouwen hemdeke		Haagwinde (concolvulus sepium L.)
Onzer-Vrouwennachtkap (Our Lady’s nightcap)		,, ,,
O.Lieve-Vrouwe-glazeken, Moedergodsglazeken		Akkerwinde
Onzer-Vrouwe-Bedstroo		Galium verum L. en Asperula odorata L.
Onzer-Vrouwevingerhoed (Our Lady’s Thimble)		De blauwe boshyacinth
Onzer-Vrouwendistel		Mariadistel (Silybum Marianum L.)
Veel geneeskrachtige, geurige en laag bij de grond groeiende bloemen zijn Maria-bloemen: viooltje, lelietje-der-dalen, madeliefje, lavendel, kamille, aardbei
D - Heiligenbloemen:
St.-Jansbloemen: zijn naam dragend		St-Janskruid (Hypericum perforatum L.)
Bloemen, gewijd aan St-Jan		Scharlei (Salvia sclarea L.) IJzerhard (Verbena officinalis L.)
St-Janskeers		Kattestaart (Lythrum salicaria L.)
St-Janskaars		Toorts (Verbascum thapsus L.)
St-Janswortel		Gewone bijvoet (Artemisia vulgaris L.)
St.-Pietersbloemen:
St-Pieterskruid of St-Pieterssleutel		Sleutelbloem (Primula elatior L.)
St.Pietersbaard		Wilde bosrank ( clematis vitalba)
St-Pieterspluimke		Koekoeksbloem (Lychnis flos cuculli L.)
Petrussen		Vlambloem (Phlox paniculata L.)
St-Pietersstruik		Sneeuwbes (symphoricarpus racemosa Mich)
St-Antheunisblomme		Sneeuwklokje
Jacobsladder		Polemonium coeruleum L.
S.Catharina Herba		Balsemien
Cathrienewiel		Koekoeksbloem(Lychnis flos cuculli L.)
Christoffelkruid		Actaea spicata L.
Christophskruid		,,
St Christoffelkruid		,,
St-Jozefskruid, Timmermanskruid,Herbe du StJoseph		Duizendblad (Achillaea millefolium L.)
St-Jozefsstaf		Oleander (Nerium oleander L.)
St.Josephsstab (Ulm)		(Narcissus pseudo-narcissus L.)
St- Joriskruid of S.Georgii herba		Valeriaan (Valeriana officinalis L.)
Zevenblad, gewijd aan St. Gerardus
E - Planten van de “ bedienaars van het geloof”:
Papencruyt, papenblad, monnikskap, papenstoelen		Paardenbloem (Taraxacum officinale Web.)
Paternosters(bollen)kruid		Kaasjeskruid (Malva L.)
Papenpint, papenkullekens, papenteers		Gevlekte aronskelk (Arum maculatum L.)
Pastoorskinderkens		Aronskelk (Arum L.)
Papenkraaltjes		Blauwe druifjes (Muscari)
Kardinaalshoed,-muts, papenhoed, papenkullen		Euonymus L.
Karthuizerbloem		Karthuizer anjer (Dianthus carthusianorumL.)
Naakte Begijnen		Herfsttijloos (Colchicum autumnale L.)
Martelaren van Gorcum		,, ,,
Dominee-op-de-preekstoel		Aronskelkachtige
Monnikskap		Aconitum napellus L.
F - Heilige feestdagen:
Paaschlelie		Narcis
Hallelujakruid (Pasen)		Klaverzuring (Oxalis L.)
Kerstroos		Helleborus L.
Pinksterbloem		Cardamine pratensis L.

Print